Η ΝAΞΟΣ

Χαιρετισμός Ι. Προμπονά
Απεράθου 30-8-2013 Έναρξη του 5ου Πανελληνίου Συνεδρίου με θέμα «Η Νάξος δια μέσου των αιώνων»

ΙΩΑΝΝΗΣ Κ. ΠΡΟΜΠΟΝΑΣ, Ομ. καθηγητής Παν. Αθηνών

Κυρίες και κύριοι Σύνεδροι, καλώς ορίσατε στην όμορφη και πολιτισμογόνο Απείρανθο.

Ο Όμηρος θα την αποκαλούσε ἐρατεινήν και ἱμερόεσσαν. Επειδή έχουν περάσει είκοσι και πλέον χρόνια από το πρώτο Συνέδριο και επειδή η παλαιά φρουρά πρέπει σιγά-σιγά να παραχωρήσει τη θέση της στη νέα (που θα αποτελείται από τον εκάστοτε Πρόεδρο του Ν.Ο.Π.Π.Α.Π.Π.Π.Α. με επιστημονικούς υπεύθυνους τον Λαογράφο Καθηγητή Πανεπιστη- μίου Μανόλη Σέργη, τον Νομικό και Οικονομολόγο, λόγιο Βασίλη Φραγκουλόπουλο και τον Φιλόλογο/Συγγραφέα Αντώνη Τζιώτη), κρίνεται σκόπιμο να γίνει ένας σύντομος απολογι- σμός. Θα διαρκέσει λιγότερο από δέκα λεπτά.

Η ιδέα να οργανωθεί στο νησί Συνέδριο με θέμα «Η Νάξος διά μέσου των αιώνων» ειλι- κρινά δεν ξέρω τίνος είναι. Πάντως θα μπορούσε να είναι και δική μου. Στο υποτυπώδες αρχείο μου βρήκα πρόσφατα το ακόλουθο έγγραφο «Προς τον Καθηγητή κ. Γιάννη Προ- μπονά… Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ομοσπονδίας Ναξιακών Συλλόγων στη συνεδρίαση της 28ης Νοεμβρίου 1988, έκανε δεκτή την πρότασή σας και αποφάσισε τη διοργάνωση Επιστημονικού Συνεδρίου με θέματα αρχαιολογίας, λαογραφίας, ιστορίας κλπ. Στο νέο Διοι κητικό Συμβούλιο αφήνεται η υλοποίηση της απόφασης αυτής». Το έγγραφο υπογράφουν ο Λάζαρος Θεόφιλος, Πρόεδρος, και ο Γενικός Γραμματέας Δημήτρης Βασαλάκης. Η απόφαση δεν υλοποιήθηκε.

Κυρίες και κύριοι, αφού είδα κι απόειδα, έκανα το μέγα τόλμημα: να πραγματοποιηθεί το Συνέδριο στο Φιλώτι από την Κοινότητα του χωριού. Βασίστηκα στον φιλωτίτικο κόσμο με προεξάρχοντες τον πρόεδρο της Κοινότητας Νικόλα Βασιλάκη, τον Πρόεδρο του Συλλόγου Φιλωτιτών Μιχάλη Κατσάνη, τον εφημέριο της Παναγίας της Φιλωτίτισσας παπα-Γεώργη Προμπονά, τον εκκλησιαστικό επίτροπο Βασίλειο Δημ. Σουλή αλλά και πολλούς άλλους (βλ. Προλεγόμενα του Α΄ Συνεδρίου). Έτσι, το Νοέμβριο του 1991, όταν κατέβηκα στη Νάξο για να λιομαζώξω, εισηγήθηκα στον Πρόεδρο της Κοινότητας να υποβάλει αίτηση στο Υπουρ- γείο Πολιτισμού για οικονομική ενίσχυση. Εγκρίθηκε το ποσό των 500 χιλιάδων δραχμών, που τελικά έγινε 200.000. Το γιατί είναι μια θλιβερή ιστορία. Το Συνέδριο έγινε 3 με 6 Σε πτεμβρίου του 1992 με στενό συνεργάτη και συμπαραστάτη τον σύδεκνό μου Στέφανο Ψαρρά, άνδρα συνετό, έντιμο και ικανό. Οι Φιλωτίτες άνοιξαν διάπλατα τα σπίθια τους και φιλοξένησαν όλους τους Συνέδρους, οι οποίοι, όπως ήταν φυσικό, κατενθουσιάστηκαν. Τα λόγια του πολυσέβαστου καθηγητή Βασιλείου Σφυρόερα είναι εύγλωττα. Διαβάζω: «Έχω συμμετάσχει σε πολλά συνέδρια τοπικά. Το δικό σας ήταν για όλους εμάς που συμμετείχαμε μια έκπληξη για την άριστη οργάνωση, για τη συμμετοχή των χωριανών σας, για τη ζεστή ατμόσφαιρα που δημιουργήσατε και, φυσικά, για την ποιότητα των ανακοινώσεων».

Στο πλαίσιο του Συνεδρίου η Οργανωτική Επιτροπή εβράβευσε πνευματικούς ανθρώπους 14 του νησιού για τη μακροχρόνια προσφορά τους στη μελέτη του ναξιακού πολιτισμού. Βρα βεύθηκαν: ο Μανόλης Γλέζος, η Διαλεκτή Ζευγώλη-Γλέζου, ο Ιωάννης Δελλαρόκκας, ο Γεώρ γιος Ζευγώλης, ο Αντώνιος Κατσουρός, ο Δημήτριος Οικονομίδης, ο Ιωάννης Παπαδάκης, ο Βασίλειος Σφυρόερας, ο Μανόλης Ψαρράς: έξι Απεραθίτες και τρεις από την υπόλοιπη Νάξο.

Σημειώνω με την ευκαιρία ότι και στο Β΄ Συνέδριο που έγινε στο Χαλκί το 1997, τιμή θηκαν οι Απεραθίτισσες ποιήτριες Βοντορήνη και Παρασκευή Μάρκου, μάνα και κόρη, και ο Απεραθίτης ποιητής Νικόλας Πρωτονοτάριος, γενάρχης της γνωστής λαμπρής οικογένειας. Στο ίδιο Συνέδριο βραβεύθηκαν για την προσφορά τους στην κοινωνία ο ιατρός Νίκος Λια- νόπουλος και ο δημοσιογράφος Μάνος Χωριανόπουλος.

Στο Συνέδριο του Φιλωτιού αλλά και στα άλλα που ακολούθησαν (Χαλκί 1997, Κόρω- νος 2003, Κωμιακή 2008) έλαβαν μέρος ώριμοι και καταξιωμένοι επιστήμονες, διεθνώς γνωστοί, αλλά και ντόπιοι λόγιοι, ενώ παρακινήθηκαν να συμμετάσχουν και νέοι επιστή μονες, οι οποίοι παρουσίασαν τον πρώτο καρπό του επιστημονικού τους μόχθου. Ακόμα και μαθητές της Μέσης Εκπαίδευσης εμπλέξαμε στο Συνέδριο. Διαβάστε την ανακοίνωση του τότε μαθητή και τώρα φοιτητή Στέλιου Βερύκοκκου, η οποία περιέχεται στα Πρακτικά του Συνεδρίου της Κωμιακής του 2013, και θα πειστήτε ότι η απόφασή μας ήταν απόλυτα σωστή, γιατί ένας από τους στόχους των Συνεδρίων ήταν η παρακίνηση νέων ανθρώπων να ασχοληθούν επιστημονικά με τον τόπο τους και να μην αποκοπούν από μια παράδοση που διαρκεί χιλιάδες χρόνια.

Ένας άλλος στόχος των συνεδρίων αυτών ήταν η σύνδεσή τους με τη σφύζουσα ζωή, δηλαδή με τη Ναξιακή κοινωνία. Επομένως, όχι Συνέδριο των ολίγων λογίων, αποκομμένο από το λαό. Φαίνεται ότι και ο στόχος αυτός επετεύχθη. Κοσμοσυρροή στις αίθουσες των συ νεδρίων στο Φιλώτι, στο Χαλκί, στην Κόρωνο, στην Κωμιακή. Γράφει η σοφή καθηγήτρια κ. Κοκκορού-Αλευρά, που με την παρουσία της ελάμπρυνε τα ναξιακά Συνέδρια: «Αξιοθαύμα- στη η συμμετοχή των απλών κατοίκων του χωριού στις εργασίες του Συνεδρίου». Ο πρώην δήμαρχος Γιάννης Μπαρδάνης μίλησε εύστοχα για κοινωνικοποίηση της γνώσης στα ναξιακά Συνέδρια. Γνωρίζετε όλοι ότι σε πολλά Συνέδρια, Πανελλήνια και διεθνή, οι ακροατές είναι λιγότεροι από τους Συνέδρους-ομιλητές.

Πρέπει ακόμα να υπογραμμισθεί ότι ο κόσμος αγκάλιασε τα Συνέδρια, γιατί διαπίστωσε από την πρώτη στιγμή ότι δεν υπηρετούν κομματική σκοπιμότητα. Αισθάνομαι την ανά- γκη να εξάρω, σχετικά με το θέμα αυτό, τη συμπεριφορά όλων των δημάρχων, του Νικόλα Βασιλάκη, του Γιάννη Τζουάννη, του Γιάννη Μπαρδάνη και του Επάρχου Βασίλη Κορρέ. Η συνεργασία της Επιστημονικής Επιτροπής με όλους αυτούς ήταν άψογη. Κύριε Πρόεδρε του ΝΟΠΠΑΠΠΠΑ, γιε του πολυσέβαστου και πολυτιμημένου δασκάλου μου Τάσου Ναυπλιώτη και της σπουδαίας ποιήτριας ερίτιμης κ. Μιρέλλας Ναυπλιώτη, το νου σου! Μην αλλάξεις συνταγή. Κανένας δεν θα σου χαριστεί!

Δυο λέξεις θέλω να πω για την επιμέλεια των Πρακτικών: αυτή έγινε σε συνεργασία με το Στέφανο Ψαρρά. Τα τελευταία, όμως, Πρακτικά τα επιμελήθηκε μόνος του ο Στέφανος Ψαρράς. Ο ομιλών έριξε μια μαθιά στην τελική φάση των τυπογραφικών δοκιμίων. Και ήλθε η ώρα «να κάνομε ταμείο». Οι τέσσερεις ογκώδεις τόμοι των Πρακτικών των τεσσάρων Συνε- δρίων αριθμούν συνολικά 4180 σελίδες και περιέχουν 280 περίπου ανακοινώσεις ποικίλου περιεχομένου, γιατί η Νάξος, η βασίλισσα των Κυκλάδων, όπως την αποκαλεί ο Ακαδημαϊ- κός κ. Ήμελλος, παρουσιάζει πολύπλευρο επιστημονικό ενδιαφέρον 1) για τη θέση της ευρίσκεται στην καρδιά του Αιγαίου και το Αιγαίο είναι το λίκνο του Ελληνικού πολιτισμού 2) για το κλίμα και τη φύση της 3) για τα αρχαιολογικά της μνημεία, που με εξαιρετική επιτυχία ανέδειξε ο καθηγητής Λαμπρινουδάκης με τους άξιους συνεργάτες του κ. Μπουρνιά-Ση- μαντώνη, κ. Αλεξάνδρα Σφυρόερα και άλλους 4) για τα γλωσσικά ιδιώματα που μιλούν οι κάτοικοί της και 5) για την ευφυΐα των κατοίκων της κλπ. κλπ.

Κυρίες και κύριοι, επήρατε μια γεύση από τα ως τώρα Συνέδρια με θέμα «Η Νάξος διά μέσου των αιώνων». Εύχομαι ολόψυχα το Ε΄ Συνέδριο της Απειράνθου, που μόλις αρχίζει, να είναι ακόμα καλύτερο από τα προηγούμενα.